Hanuman Chalisa
हनुमान चालीसा Hanuman Chalisa In Marathi हे संत तुलसीदासांनी अवधी भाषेत लिहिले आहे. त्या स्तोत्रात ४० कडवी श्लोक आहेत, ज्यामुळे तो हनुमान चालीसा असे म्हणतात. श्री गोस्वामी तुलसीदास यांनी हनुमान चालीसाची रचना १६ व्या शतकात केली. हे स्तोत्र दोहा आणि चौपाई स्वरूपातील ४० श्लोकांचे आहेत, म्हणून तो हनुमान चालीसा असे म्हणतात.
।। दोहा ।।
श्री गुरु चरन सरोज रज, निज मन मुकुरू सुधारि ।
बरनौ रघुबर बिमल जसु, जो दायक फल चारि ।।
बुद्धिहीन तनु जानिके , सुमिरौ पवन कुमार ।
बल बुद्धि विद्या देहु मोहि, हरहु कलेश विकार ।।
।। चौपाई ।।
जय हनुमान ज्ञान गुन सागर ।
जय कपीस तिहु लोक उजागर ।।
रामदूत अतुलित बल धामा ।
अंजनि पुत्र पवन सुत नामा ।।
महावीर विक्रम बजरंगी ।
कुमति निवार सुमति के संगी ।।
कंचन बरन बिराज सुवेसा ।
कानन कुण्डल कुंचित केसा ।।
हाथ बज्र और ध्वजा बिराजै ।
कांधे मूंज जनेऊ साजै ।।
शंकर सुवन केसरी नन्दन ।
तेज प्रताप महा जग बन्दन ।।
विद्यावान गुनी अति चातुर ।
राम काज करिबे को आतुर ।।
प्रभु चरित्र सुनिबे को रसिया ।
राम लखन सीता मन बसिया ।।
सूक्ष्म रूप धरि सियहिं दिखावा ।
विकट रूप धरि लंक जरावा ।।
भीम रूप धरि असुर संहारे ।
रामचंद्र जी के काज संवारे ।।
लाय संजीवन लखन जियाये ।
श्री रघुबीर हरषि उर लाये ।।
रघुपती किन्हीं बहुत बडाई ।
तुम मम प्रिय भरतहि सम भाई ।।
सहस बदन तुम्हरो यस गावै ।
अस कहि श्रीपति कंठ लगावै ।।
सनकादिक ब्रह्मादि मुनिसा ।
नारद सारद सहित अहीसा ।।
जम कुबेर दिकपाल जहां ते ।
कवि कोविद कहि सके कहां ते ।।
तुम उपकार सुग्रीवहिं कीन्हा ।
राम मिलाय राज पद दीन्हा ।।
तुम्हरो मन्त्र विभीषण माना ।
लंकेश्वर भये सब जग जाना ।।
जुग सहस्त्र योजन पार भानू ।
लील्यो ताहि मधुर फल जानू ।।
प्रभू मुद्रिका मेलि मुख माहीं ।
जलधि लांघि गये अचरज नाहीं ।।
दुर्गम काज जगत के जेते ।
सुगमानुग्रह तुम्हरे तेते ।।
राम दुआरे तुम रखवारे ।
होत न आज्ञा बिनु पैसारे ।।
सब सुख लहै तुम्हारी सरना ।
तुम रक्षक काहु को डरना ।।
आपन तेज सम्हारो आपै ।
तीनहु लोक हांक ते कांपै ।।
भूत पिशाच निकट नहिं आवै ।
महावीर जब नाम सुनावै ।।
नासे रोग हरे सब पीरा ।
जपत निरंतर हनुमत वीरा ।।
संकट ते हनुमान छुडावै ।
मन क्रम बचन ध्यान जो लावै ।।
सब पार राम तपस्वी राजा ।
तिनके काज सकल तुम साजा ।।
और मनोरथ जो कोई लावै ।
सोई अमित जीवन फल पावै ।।
चारों जुग परताप तुम्हारा ।
है परसिद्ध जगत उजियारा ।।
साधु संत के तुम रखवारे ।
असुर निकंदन राम दुलारे ।।
अष्ट सिद्धि नव निधि के दाता ।
अस वर दीन जानकी माता ।।
राम रसायन तुम्हरे पासा ।
सदा रहो रघुपति के दासा ।।
तुम्हरे भजन राम को पावै ।
जनम जनम के दुख बिसरावै ।।
अन्तकाल रघुबर पुर जाई ।
जहां जन्म हरि भक्त कहाई ।।
और देवता चित्त न धरई ।
हनुमत सेई सर्व सुख करई ।।
संकट कटे मिटे सब पीरा ।
जो सुमिरे हनुमत बलबीरा ।।
जय जय जय हनुमान गोसाई ।
कृपा करहु गुरु देव की नाई ।।
जो शत बार पाठ कर कोई ।
छूटहिं बंदि महा सुख होई ।।
जो यह पढे हनुमान चालीसा ।
होय सिद्धि साखी गौरीसा ।।
तुलसीदास सदा हरि चेरा ।
कीजै नाथ हृदय मंह डेरा ।।
।। दोहा ।।
पवन तनय संकट हरन, मंगल मूरति रूप ।
राम लखन सीता सहित, हृदय बसहु सुर भूप ।।
पवन सुत हनुमान की जय । सियाबर रामचंद्र की जय ।
लाडले लखन लाल की जय । सब संतन की जय ।
जय जय जय जय जय
Hanuman Chalisa | हनुमान चालिसा
जय हनुमान! हनुमान चालीसा Hanuman Chalisa हे हिंदू धर्मातील एक प्रमुख आद्यात्मिक साहित्य आहे. या चालीसेतील ४० श्लोक आद्यात्मिक प्रेरणा, शक्ती, आणि भक्तीच्या गंगेची संगती करतात. हनुमान चालीसा , हनुमान यांच्या पूजनासाठी मानल्यात आणि ते त्यांच्या अनुग्रहासाठी स्मरणीय मानले जाते. या ब्लॉगमध्ये, हनुमान चालीसेच्या महत्त्वाच्या विचारांची विशेषता, त्याचे अर्थ आणि इतर महत्त्वपूर्ण माहिती वाचकांसाठी सामग्री असणार आहे. त्याच्या शक्तिशाली श्लोकांच्या सानिध्यात, तुम्हाला आध्यात्मिक अद्वितीयतेचा अनुभव करून घ्यायला स्वागत आहे. त्याच्या गान्धवाने हनुमान चालीसेच्या शक्तिशाली अर्थाचे आध्यात्मिक सागर तुमच्या जीवनात नवीन प्रस्थाने सुरू करतात. त्यामध्ये आपल्याला संवेदनशील विचार, भक्तिपूर्णता आणि आनंददायक अनुभव असेल. या अद्वितीय यात्रेत आपल्या मनाला अत्यंत प्रेमळ आणि संदीपी संवेदना अनुभवायला मिळेल.
छ. शिवाजी महाराजांनी राज्याच्या संरक्षणासाठी बांधलेले कोट, दुर्ग आणि गड यांच्या महाद्वारापाशी महाबली मारुति हातात गदा घेऊन उभा असलेला दिसतो. कर्तव्यपरायण, राजनिष्ठ, स्वामीसेवातत्पर आणि यशस्वी असा हा रामदूत युद्धप्रिय आणि लष्करी बाण्याच्या वीर मराठ्यांना वंदनीय आणि प्रिय वाटतो.
हनुमानाची गोष्ट
पूर्वी, एका पुंजिकस्थलात नावाची अप्सरा होती. काही शापामुळे ती वानरी रूपाला पावली होती. तिचे नाव अंजना असे होते. ती एकदा मनुष्यरूप धारण करून उत्तम वस्त्रे आणि अलंकार धारण करून पर्वताग्रावर फिरत होती. त्या वेळी मरुत् दैवताने तिचे वस्त्र उडवले. तिचे सुंदर अवयव त्याच्या दृष्टीस पडले. तो मोहित झाला आणि त्याने तिला आलिंगन दिले. ती घाबरून म्हणाली, “एकपत्नीव्रतम् इदं को नाशयितुम् इच्छति?” म्हणजे, “माझे हे पातीव्रत्य कोण नष्ट करत आहे?” त्यावर मरुत् म्हणतो, “मी तुझे पातिव्रत्य भंग करत नाही. भिऊ नकोस! मी मनानेच तुला आलिंगन दिले आहे.” मरुत् दैवताने सांगितले, “तुला वीर्यवान्, बुद्धीसंपन्न, महातेजस्वी, महाबली, महापराक्रमी असा पुत्र होईल. पुढे अंजनीस तसाच पुत्र झाला.”
त्या वेळी सूर्योदय नुकताच होऊ लागला होता. उगवत्या सूर्याचा लाल गोळा पाहून ते पिकलेले फळ समजून ते खाण्यासाठी मारुतीने आकाशात सूर्याच्या दिशेने उड्डाण केले. त्या वेळी इंद्राने रागावून त्याच्यावर वज्र फेकले. प्रचंड पर्वतांचे चूर्ण करणार्‍या त्या वज्राचा प्रहार सामर्थ्यवान मारुतिरायांनी केवळ इंद्राच्या वज्राला मान देण्यासाठी आपल्या हनुवटीवर झेलला आणि खोटीच मूर्च्छा पत्करली. तेव्हापासून त्यांनी हनुमान हे नाव धारण केले. हनुमान शब्दाची व्युत्पत्ती आहे हनुः अस्य अस्ति इति. म्हणजे ज्याची हनुवटी वैशिष्ट्यपूर्ण आहे, असा. त्यांना वज्रांग (वज्रासारखे अंग आहे, असा) असेही म्हणू लागले. त्याचाच अपभ्रंश होऊन बजरंग नाव पडले.
मारुतीने जन्मतःच सूर्यबिंबाकडे केलेल्या उड्डाणाने कुंडलिनी शक्ती जागृत होतात. ब्रह्मरंध्राकडे केलेले उड्डाण यावरून मारुतीची जन्मकथा म्हणजे कुंडलिनीच्या जागृतीचे रूपक कथानक आहे, हे लक्षात येते.
रावणवध आणि सीताशुद्धी केल्यानंतर प्रभु रामचंद्र अयोध्येस परत निघाले असता वाटेत ऋष्यमूक पर्वतावर काही काळ विश्रांतीसाठी थांबले. या पर्वतावर मारुतिरायांची पूज्य माता तपश्‍चर्या करत होती. आपल्या मातेस दर्शन द्यावे, अशी मारुतिरायांनी प्रभु रामचंद्रांना विनंती केली. त्यानंतर प्रभु रामचंद्र लक्ष्मण आणि सीतेसह अंजनीमातेस भेटण्यास निघाले. त्या वेळी मारुतीने श्रीराम, लक्ष्मण आणि सीता यांना माझी मातेजवळ थोडीसुधा स्तुती करू नका, असे विनवून सांगितले.
जनीमातेसमोर जाताच श्रीराम, लक्ष्मण, सीता आणि मारुति यांनी तिला नमस्कार केला आणि रावणवधाचे अन् युद्धसमयीचे समग्र वर्णन तिला थोडक्यात सांगितले. बोलण्याच्या ओघात मारुतीने सांगितलेल्या गोष्टीचे विस्मरण होऊन त्यांनी मारुतीची अंजनीमातेजवळ पुष्कळ स्तुती केली. एरवी कोणत्याही मातेला आपल्या पुत्राची स्तुती ऐकून अतिशय आनंद झाला असता; परंतु आपल्या पुत्राने रावणवध स्वतः न करता श्रीरामप्रभूंना कष्टवले, याचे तिला अतिशय दुःख झाले. ती अत्यंत क्रोधायमान झाली.
अंजनीमातेने गर्जना करून आपल्या स्तनातील दुधाची धार सोडली, त्या वेळी समोरील शिळांची (दगडांची) भिंत भेदून ती त्रिखंडात गेली. आपल्या वेणीने लंकेला वेढा देऊन लंका उचलून दाखवली. तेव्हा प्रभु रामचंद्रांसह सर्वांना आश्‍चर्य वाटले. त्यांनी अंजनीमातेची स्तुती केली आणि श्री रामप्रभूंची आज्ञा नसल्यामुळे मारुतीने एकट्याने रावणाचा वध करून माझी मुक्तता केली नाही, असे सांगून सीतामाईने अंजनीमातेचे समाधान केले. अंजनीमातेसारख्या तेजस्वी वीरमातेच्या पोटी मारुतिरायांसारखा, हनुमंतासारखा, बजरंगासारखा बलशाली, महापराक्रमी पुत्र जन्म घेईल, यात नवल कसले!
हनुमानाची गोष्ट
एका दिवशी, सीतेला कपाळावर शेंदूर लावताना हनुमान त्याचं दिसलं आणि त्याला प्रश्नांचं उद्गार केलं, “सीतामाई, तू प्रतिदिन हा शेंदूर का लावतेस?” सीता म्हणाली, “मी हा शेंदूर लावते; कारण त्यामुळे तुमच्या स्वामींचे म्हणजे श्रीरामाचे आयुष्य वाढते.” हनुमानने हे ऐकलं आणि त्याला वाटलं की, नुसत्या कपाळावर शेंदूर लावल्यास श्रीरामाचे आयुष्य वाढतं, तरीही आपल्या सर्व अंगाला शेंदूर लावणं गरजेचं नसं. म्हणजे तुमचं शेंदूर घेऊन त्याला तोडणं असंच नसं. आणि आता परत जाऊन म्हणजे साकारण्याचं काही अवघड झालंय, तेव्हापासून मारुतीचं रंग शेंदूरवर रंगलं गेलं.
हनुमानाची गोष्ट
हनुमानाची कथा – संपूर्ण विवेचन
हनुमानाची कथा आपल्या जीवनातील अत्यंत प्रेरणादायक आणि शक्तीवर्धक आहे. हनुमान हे भारतीय पुराणात, विशेषतः रामायणात अत्यंत महत्त्वपूर्ण पात्र आहेत. त्यांचे जीवन भक्ती, बल, पराक्रम, समर्पण, आणि आध्यात्मिक साधना यांचे प्रतीक आहे. श्रीरामाच्या परम भक्त म्हणून ओळखले जाणारे हनुमान वायुपुत्र म्हणून जन्मले होते आणि त्यांचे जीवन हे अनेकोंदा चमत्कारीक कार्यांनी भरलेले आहे.
हनुमानाचा जन्म
हनुमानाचा जन्म पवन देव (वायू देव) आणि अंजनी देवी यांना झाला. अंजनी देवी या वानरवंशातील राजकुमारी होत्या, आणि पवन देव हे वायूचे देवता होते. पवन देव आणि अंजनी देवी यांच्या मिलनातून हनुमानाचा जन्म झाला. हनुमान जन्मतःच अतिशय बलवान आणि तेजस्वी होते. त्यांचे शरीर बलशाली, आणि तेजाने भरलेले होते. म्हणूनच त्यांना ‘महाबली’ आणि ‘चिरंजीवी’ म्हणून ओळखले जाते. त्यांचे अस्तित्व ईश्वराच्या कार्यात आणि मानवतेच्या भल्यासाठी होतं.
लहानपणी हनुमानाची चंचलता आणि घटनाएँ
हनुमान लहान असतानाच चंचल होते. एक दिवस लहान हनुमान सूर्याला पेरलेली मकरंद समजून उचलून घेण्यासाठी आकाशात झेप घेतला. सूर्य भगवान शर्यतीत असताना, हनुमान त्यांच्यापर्यंत पोहोचले. सूर्य देवतेने हनुमानाला थांबवण्यासाठी इंद्रदेव, वरुणदेव, अग्निदेव आणि इतर देवता पाठवले. परंतु, हनुमानाचे अद्वितीय सामर्थ्य त्याला थांबवण्यात असमर्थ झाले. अखेर, इंद्रदेवांनी हनुमानला वज्रने ठोठवले, ज्यामुळे हनुमान पाडले गेले आणि त्याचा माथा जखमी झाला. त्यामुळे हनुमानाची शक्ती आणखी वाढली आणि त्याला जरा शांतता मिळाली.
रामकथेतील हनुमानाची महत्त्वपूर्ण भूमिका
हनुमानाचा जीवनातील सर्वात महत्त्वपूर्ण भाग म्हणजे श्रीरामाचे परम भक्त म्हणून त्यांची भूमिका. श्रीराम, सीतेच्या हरणानंतर रावणाविरुद्ध युद्ध करण्यासाठी शोध करत होते. हनुमान आणि इतर वानर सैन्याचे साहाय्य घेऊन श्रीराम लंकेला मार्गस्थ झाले.
हनुमान, श्रीरामाचे परम भक्त होते. रावणाने सीतेचे अपहरण केल्यानंतर, हनुमानने भगवान श्रीरामाचे संदेश सीतेला पोहोचवले. लंकेतून परत येताना हनुमानाने श्रीरामाला सीतेची अंगठी दिली, ज्यामुळे श्रीराम आणि सीतेच्या पुनर्मिलनाची खात्री झाली.
हनुमानाचा दुसरा आणि अत्यंत महत्वाचा प्रसंग म्हणजे, लंकेत आग लावणे. हनुमानाने रावणाच्या दुष्ट राज्यावर आग लावली आणि तो आक्रमण करीत लंकेच्या अंतर्गत राजपुत्राचा पराभव केला. हनुमानाच्या साहसामुळे श्रीरामाच्या विजयाची आशा पल्लवित झाली.
लक्ष्मणाच्या जखमेची कथा
राम आणि रावणाच्या युद्धादरम्यान, रावणाच्या भुते आणि राक्षसांनी लक्ष्मणाला जखमी केले. लक्ष्मण गंभीरपणे जखमी झाला होता आणि त्याला वाचवण्यासाठी हनुमानाने हिमालय पर्वताकडे धाव घेतली. हनुमानाने हिमालय पर्वतावर जाऊन संजीवनी बूटी शोधली, जी की मृतांना पुन्हा जिवंत करण्याची शक्ती असलेली होती. हनुमान संजीवनी बुटी घेऊन आले आणि लक्ष्मणाला पुन्हा जीवित केले. या कृत्याने हनुमानाच्या अद्वितीय सामर्थ्याचे दर्शन घडवले.
हनुमानाची अमरता
भगवान श्रीरामाने हनुमानाला आशीर्वाद दिला होता की, “तुम्ही चिरंजीवी व्हाल, म्हणजेच तुम्हाला मृत्यू येणार नाही.” हनुमान आजही जगात असलेल्या भक्तांना साहाय्य करत आहेत आणि ते नष्ट होणारे नाहीत. हनुमान चालीसासारख्या भक्तिगीतांमध्ये, हनुमानाच्या नावाने शरण आलेले भक्त त्यांच्या समस्यांना पार करतात.
हनुमानाचे गुण
हनुमानाचे जीवन म्हणजे समर्पण आणि भक्तीचे प्रतीक आहे. हनुमानाच्या आयुष्यातील काही मुख्य गुण:
- बल आणि शक्ती: हनुमानाचे शरीर अत्यंत बलशाली होते. त्यांची ताकद अनेकदा अपूर्व असे चमत्कारीक कार्य करण्यात दिसून आली.
- भक्ति: हनुमान हे भगवान श्रीरामाचे सर्वात भक्तिमान सेवक होते. ते श्रीरामाला जीवनाचे केंद्र मानून त्यांची पूजा करत राहिले.
- समर्पण: हनुमान आपल्या जीवनाचा उद्देश श्रीरामच्या सेवेतील समर्पण मानत होते. त्यांनी कधीही आपल्या कर्तव्याला अडथळा येऊ दिला नाही.
- चेतना आणि श्रद्धा: हनुमानने आपल्या शक्ती आणि श्रद्धेचा उपयोग इतरांच्या भल्यासाठी केला. त्यांचे जीवन इतरांसाठी प्रेरणादायक आहे.
हनुमानाची पूजा आणि त्याची लोकप्रियता
हनुमानाची पूजा भारतभर प्रसिद्ध आहे. विशेषतः हनुमान जयंती साजरी केली जाते. हनुमान चालीसा, हनुमान आरती आणि अन्य भक्तिगीतांमुळे हनुमानाची भक्ति सशक्त झाली आहे. भक्त प्रत्येक संकटात हनुमानाच्या कडे मदतीसाठी जातात. हनुमानाच्या आशीर्वादाने अनेकजण आपल्या शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक उन्नती साधतात.
हनुमान हे त्यांचे जीवन भक्ती, साहस, समर्पण, आणि शक्तीचे एक अद्भुत उदाहरण आहे. त्यांच्या भक्तीने समाजाला एकत्र आणले आहे, आणि ते एक अमूल्य प्रेरणा स्रोत म्हणून वागत आहेत.
हनुमान चालीसाची Hanuman Chalisa या प्रेरणादायी अनुभवात विश्वास ठेवून, हनुमान जयंतीला आणि साधना सापडण्याच्या दिवशी हनुमान चालीसेच्या पाठाने आपल्या जीवनात भक्ती, शक्ती आणि संतोषाचे स्थान घेऊन जाऊ शकतो. हनुमान चालीसा, हनुमानाच्या प्रेरणादायी शक्तीची अनुभूतीसाठी एक अद्वितीय साधना आहे, आपल्या मानातील आणि आत्मातील शांतीसाठी एक सजीव अनुभव.