Kavita | कविता | रौद्ररस | पादाकुलक | उथळ | उद्धव | भूपति

कविता, कलेची माध्यमे असते, ज्यात भावनांचं, अंदाजांचं, आणि अनुभवांचं अत्यंत सुंदरपणे अभिव्यक्त होतात. ह्या कलेच्या माध्यमातून लोकांना विविध विचारांचं वाग्दान केले जाते, त्यामुळे ह्या कलेची महत्त्वाची एक पारंपारिकता आहे. ही कविता अजूनही आज लोकांना संवेदनशील करते आणि त्यांना नवे दृष्टिकोन प्रस्तुत करत राहिली आहे. या ब्लॉगच्या माध्यमातून, आम्ही विविध प्रकारच्या कवितांचं, कवितेच्या कलात्मकतेचं आणि सौंदर्याचं वर्णन करू आहोत, सोबतच कविता लेखकांचं आणि त्यांच्या रचना शैलींचं विश्लेषण करू आणि समीक्षा करू. तसेच, ह्या ब्लॉगमध्ये कवितेची साहित्यिक, सांस्कृतिक, आणि भावनात्मक महत्त्वाची चर्चा केली जाईल.

या ब्लॉगमध्ये आपण कवितांच्या विभिन्न प्रकारांची, उदाहरणार्थ, भक्तिकविता, प्रेमकविता, प्राकृतिकविता, सामाजिकविता, आणि आध्यात्मिककविता यांचा विशेष अभ्यास करू शकता. आपल्या ब्लॉगवर कविता संबंधित समाचार, सूचना, आणि ताज्या घडामोडींचे अपडेट्स वाचू शकता. सोशल मीडिया वर्गातील कविता संबंधित ट्रेंड्स, व्याख्यानांचे विवरण, आणि कविता कलाकृतीचे प्रत्येकाच्या धोरणात अन्वेषण करू शकता. यासाठी, ह्या ब्लॉगमध्ये तुम्हाला कविता कलाकृतीच्या जगातील ताज्या घडामोडींची माहिती मिळेल आणि त्याच्याबद्दल तुमची विचारे, टिप्पणी, आणि संवाद वाढतील. तसेच, ह्या ब्लॉगमध्ये लोकांना कवितांची आणि साहित्यिक कला संबंधित मूल्यमापन करण्यात उपकृत होईल, जेणेकरून तुमची सोबतीला लोकांना विविध प्रकारांची कविता अनुभवावी शकेल.

रौद्ररस

वृत्त पादाकुलक
धगधगत्या वाळूत किनारा
अंगाराच्या उरात लहरी
उफाळल्या मग आवेगाने
भिडल्या गगनाच्या गाभारी

सैरावैरा उठले वादळ लोट
धुळीचे नभात भरती
क्षणात झाकोळत सूर्याला
क्षितिजालाही कवेत घेती

पिंजारुन काळ्या मेघांनी
लोळ विजांचे सहस्त्र ल्याले
थरथरता व्यापून चराचर
दिशात दाही तांडव घुमले

अवकाशाच्या भेदत भिंती
गर्जत लाटा कोसळताना
भयकंपित कणकण अवघाही
दर्शन प्रलयाचे घडताना

रौद्ररस हा कवितेतील तळहात किंवा मुख्य भाव अत्यंत उग्र आहे. ही कविता समुद्रातील एक तूफानी अवस्थेची चित्रण करते. त्यामुळे ही कविता समुद्राच्या धडधडीत उचलण्याचा आणि प्राकृतिक शक्तीचा प्रतिपादन करते. समुद्र किनार्यावर आलेल्या वातावरणात धडधडित असलेल्या लहरांची आवाज असे वर्णन करते. लहरांचे उराळते असलेल्या अंगारांच्या समान उच्चता दर्शवते. त्याचा अवकाशातील व्यापार, सूर्याला झाकोळणारी झाड, आणि आकाशात भरलेल्या काळ्या मेघांची चित्रणे या कवितेत आपल्याला प्रतीत होते. आणि अखेर गरजांची आवाज, तांडवाचे वर्णन आणि देवाचे प्रलयाचे दृश्य ह्या कवितेत वर्णनात आले आहेत. आपल्या मनाला अत्यंत अद्भुत आणि भयंकर अनुभव असे वाटते.

पादाकुलक

खचली आता भिंत वाटते
छत केव्हाचे भेदरलेले
वासे पोकळ होऊ बघता
पायाचे ही श्वास निखळले

दहा दिशांचे वादळवारे
चैत्रझळांच्या दीर्घ काहिली
गोठवणारा शिशिर कधी अन्
अवचित अंधाराची जाळी

ताठ मान ठेवून झेलले
आघातांचे परके मारे
अंतरातला सल नाजुकसा
कोसळले अवघे डोलारे

ढिगाऱ्यातल्या स्मृतीतळाशी
अवचित काही आले हाती
तुकड्यामधले घड्याळ उरले
टिकटिक त्याची चालू होती

पादाकुलक हा कवितेचा विषय प्राणिजगातील अनुभवांच्या आधारे आहे. कविता सुरू होते, त्यात विचारले जाते कि वासणाऱ्या घरांमध्ये आपल्या आताच्या अवस्थेची चित्रण करता येऊ लागले आहे. पायांच्या श्वासाने समान चित्रणात येते की आपल्या जीवनाची सुख-दुखांची अनुभवजाळणी प्रत्येकाला वाटते. त्यानंतर, दिशेने आलेल्या वादळांना चैत्रझळांच्या दीर्घ काळापासून वासणाऱ्या मानांवर झालेल्या प्रकोपांचा विचार केला जातो. अवचित अंधाराच्या जाळीत अवचितपणे बाळगून घ्यायला आपल्याला सांगितले जाते. आपल्याला सांगितले जाते कि जीवनातील आघातांचे आपल्या मनातल्या प्रभावाने जीवनातल्या मूल्यांच्या सामूहिक अंगाचे प्रत्येकाला बाळगणे गरजेचे आहे. अशा संदर्भात, आपल्या अंतरातील नाजुकतेची एक अव्यक्त समज घालता येते, जी आपल्या विचारांच्या अंतरात घेतली जाते. अखेरीस, अंतरातील चित्रणात, जीवनातील घडयाळांच्या साथीची जिवंतता, आणि त्यांच्या चालू होणारी घडयाळी स्पष्टपणे दर्शविते.

उथळ

वरती तरंग मोहक
उरल्या जळात नाही
संवेदना हवी ती
थिजल्या तळात नाही

खळखळ अथांग उमटे
लहरीतुनी परंतु
हृदयांतरी कधीचा
राहे जडून किंतु

गहिऱ्या जरी म्हणाव्या
आकार अन् मितीही
सारे गढूळलेले
भरले दिशात दाही

प्रतिबिंब ना तळाशी
आभाळ गोठलेले
निस्तेज चांदण्यांचे
झाकोळ व्यापलेले

हे दाटले उथळपण
अस्वस्थतेत ठायी
ओलांडुनी किनारा
क्षितिजा कवेत घेई

अर्थाविण निसटत होत्या
त्या चुकार काही ओळी
अन् कळले नाही केव्हा
शब्दांची ओंजळ भरली

ते दिले घेतले काही
आलांडत तुला मलाही
अर्थाला उलगडले जे
शब्दांत गवसले नाही

संदर्भ नवे हळवेसे
रात्रीच्या प्रहराभवती
निःशब्द धुक्याचे मौन
सांडले पहाटेवरती

आताशा स्वप्नांनाही
पडते मोहकशी भूल
गुंफून चांदणे ओले
प्राजक्ताची चाहूल

कविता “उथळ” नावाचं आहे आणि ती समांतर भावनांचं वर्णन करतं. प्रथम कविताचं स्थानकाल जलद्रव्याचं आहे, ज्यामध्ये जलाशयाचं उथळाचं दृश्य साक्षात्कृत करण्यात आलं आहे. जलद्रव्याचं उथळ हे अनुभव मनाला आकर्षित करतं, परंतु त्यात अभाव असतो. तो अभाव असतो ज्याने संवेदना आपल्याला अनुभवावी लागतं परंतु त्याने आपल्याला थिजलेल्या तळावर अनुभवावी लागतं नाही. अखेरचं तो उथळपण आपल्याला अस्वस्थ म्हणून वाटतं, आपल्याला अर्थाविण कधीच दिसत नाही. जीवनातील विविध अनुभवांचं चित्रण करतं, कविता “उथळ” आपल्याला आपल्या अनुभवांच्या महत्वाची वैयक्तिकता समजवतं.

उद्धव

ती काजळभरली रात्र
हलकेच उशाला घेते
अन् मोहरलेली स्वप्ने
तळव्यावर ठेवत जाते

नक्षत्र झुल्यांच्यावरती
माळून कळ्यांचे श्वास
ती होते चांदणवाट
अन् मधाळते आकाश

ओलेत्या दवथेंबाचा
ती शहार हळवा होते
झेलून लाघवी गंध
पाकळीत श्रावण भरते

मेघांची मंतरलेली
होऊन सावळी भूल
ती पहाटवेळी होते
प्राजक्तखुळी चाहूल

कविता “उद्धव” नावाची आहे, आणि ती संवेदना आणि अंतरंग भावनांचं वर्णन करते. प्रथम वर्णनात, वाताने आवरणारं काळ सांज होते, ज्याला हलकेच उशाला घेते. आपल्याला वाटतं की आपल्या मनातल्या स्वप्न काढले जाते, ज्यांनी आपल्या अंतरंग भावनांचं आकार घेतं. आकाशात चंद्र आणि नक्षत्रे झुलतात, ज्यामध्ये बंद कळ्यांचं श्वास आणि चंदणवाट दिसतात. वाताने घाबरलेलं घर अंगणे होते, ज्यामध्ये पाकळींचं श्रावण होतं आणि अंगणात मंतरलेली होऊन दाटलेली मेघांची आकृती होती. आपल्या मनातल्या आनंदाचं आणि सुखाचं वर्णन करते ही कविता आपल्या अंतराळीच्या भावनांना अभिव्यक्त करते.

भूपति

ठेवून उगवत्याला साक्षी ती नित्य
अंधार मिट्ट कालचा दूर ढकलीत
पेटता चूल धगधगती चार निखारे
बांधून त्यातली धग ठेवी पदरात

तान्हुल्यास घेई लपेटून छातीशी
जडशीळ लादते ओझे मग पाठीशी
हाताला धरते दुसरे एक चिमुकले
ती झपझप निघते भिडते आयुष्याशी

थांबते घडीभर ठेवत ओझे खाली
सावली कोरभर बघून विसावलेली
पसरून पथारी ऐवज मांडत जाते
कंगवे फण्या काजळ कुंकू अन् टिकली

तान्हुल्यास गोंजारते उराशी धरते
चिमुकल्यासं दुसऱ्या कोर भाकरी देते
येणाऱ्या जाणाऱ्यास देतसे हाक
सांगून भाव घेण्यास विनंती करते

कोणी न फिरकते होते केविलवाणी
मौनाने टिपते डोळ्यामधले पाणी
नजरेस व्यापते थंड उद्याची चूल
कळवळा उराशी पुढ्यामधे दो चिमणी

सावल्या कलू लागता धीर हरवून
‘लेकरे उपाशी’ म्हणे हात पसरून
हातावर पडताना मग काही नाणी
थरथरती ओंजळ घेई सुन्त्र मिटून

एकेक उचलते ऐवज भरते झोळी
कढ जिरवी अपमानाचे सुकल्या गाली
समजून न येई खेळ उभ्या दिवसाचा
पावले मूक रात्रीच्या कुशीत शिरली

कविता “भूपति” नावाची आहे, जी आपल्याला मनातील आणि अंतरंग भावनांचं वर्णन करते. प्रथम वर्णनात, कविता एका साक्षीदारासमोर असते, ज्याला वेळ उगवते. अंधाराने आवरलेलं जमिनीवर कालचा कवळ ढकलतं. चौगण्यातील धगांनी उगवती सोनेरी निखारे बांधून राहतं. तान्हुल्यांनी आपल्या छातीशी लपवून बांधायला ओझे घेतात, मग पाठीशी लादतात. एका काळाला हात दुसर्याच्या जडाला पाटलं, ज्याने आयुष्याशी भिडतं. हे आपल्या अंतरंग व्याघ्राचं वर्णन करते, ज्यात आपल्याला स्वतःचं मनापासून काही करण्याची भावना नसते. येणाऱ्या जाणाऱ्यांना तो आपल्याला हाक मारतं. जेव्हा तो आपल्याला सांगतं कि कोणी फिरकत नसतो आणि मौनात आपल्या डोळ्यांमध्ये पाणी टिपतं. त्यानंतर, एका वेळी, आपल्याला समजलं नसल्याने, कळवळा उराशी दोन चिमणींचं भरलं. जेव्हा कोणीतरी आपल्याला कलेचं आलं, तेव्हा आपल्याला धीर हरवून ‘लेकरे उपाशी’ म्हणतं. तो पडताना, त्यानंतर आपल्याला थरथरतं ओंजळ लागतं आणि सुन्त्र मिटून जातं. अंतात, एकाचा एक उचलणं ऐवज भरतं आणि काढ जिरवी अपमानाचं सुकलं जातं. आपल्याला जाण्यास समजत नाही, जीवनाच्या खेळात तुटलेल्या दिवसाची.

समाधिस्थ

जगण्याचा अवघड शाप कोरला कोणी
या समाधिस्थ वाटांच्या भाळावरती
मिरविती जरी गोंजारुन एकांताला
आसवे मूक ना कधी कुणाला कळती

हिरव्या स्वप्नांना दूर कुठे लोटून
पांघरून सुकली शुष्क पानगळ देही
अन् नवथर लाटातील निळी भरतीही
नेत्रात सुन्न ओहोटी होउन राही

ऐकून कथा येतात कुणी पांथस्थ
होऊन आदरे लीन स्पर्शती धूळ
जपतात कहाण्या व्रतस्थ काळोखाच्या
निघतात ठेवुनी खिन्न सुनी चाहूल

अतृप्त क्षणांना नकळत येते भान
त्या कळ्या फुलांचे टिपता अलगद श्वास
हळवे कातर दाटून उरी खळबळते
जागते खोलवर झिरपत वेडी आस

सुकतात पाकळ्या विरून जातो गंध
निर्माल्य सुके वाऱ्यावर पसरत जाते
कोंडून आर्त कल्लोळ अंतरामधले
ती समाधिस्थ मग पुन्हा एकदा होते

कविता “समाधिस्थ” म्हणजे तो व्यक्ती ज्याच्या मनात आत्मा आणि अंतरात्मा एकत्रित होते आणि शांतता आणि संयम अनुभवते. ह्या कवितेत, जगण्याचं अवघड शाप कोणीही कोरलं नाही. या समाधिस्थाच्या भाळावरती एकांतात जणून असताना कोणीही गोंजारुन नाही. तो अज्ञात काही अनुभवत नाही. त्याच्या दृष्टीने हिरव्या स्वप्नांना दूर कुठे लोटून पांघरून सुकलेली शुष्क पानगळ देहाची भर अन् नवथर लाटातील निळी भराची नेत्रांत सुन्न ओहोटी होऊन राहते. त्याच्यामुळे त्याच्या कष्टांना कोणाला कळणार नाही. त्याच्या अतृप्त क्षणांना काहीही भान नकळतं. तो सदैव समाधानात असतो आणि त्याच्या आत्म्यात शांततेचं अनुभव करतो.

मंदाकिनी

ठरतील ती फसवी जरी आश्वासने देऊन जा
वळणे जूनी चकवे नवे रस्ते जरा बदलून जा

एकांत आहे सोबतीला अन् उशाशी रात्र ही
भांबावल्या स्वप्नातले क्षण नेमके समजून जा

भिजवायचे आहेच तर झटकून दे संयम जुना
गातून रस्त्यावर अवेळी चिंब कर बरसून जा

सारेच दिसती ओळखीचे आपले नाही कुणी
गर्दीतला हो चेहरा गर्दीत त्या मिसळून जा

निर्वावलेल्या पारध्याशी शक्य नाही सख्य जर
मंजूर कर तू कैद अथवा पाखरा निसटून जा

बादळ तुझ्या डोळ्यातले कवटाळते आहे मला
अपघात होण्याच्या अगोदर शक्य तर परतून जा

थांबायचे चालायचे मुक्काम जर
गाठायचा बोलावणे येण्या अगोदर पालखी सजवून जा

वाट्यास आल्या पण कळ्या परक्याच होत्या नेहमी
गंधाळतो आहे उगा काट्यास समजावून जा

“मंदाकिनी” ही कविता एक सांगितली सलाह आहे, जेणेकरून आपल्या जीवनातील निरंतर बदल करू शकता. गायकाच्या आवाजाच्या सोहळ्यात सार्वजनिक जगा किंवा त्याच्या सोबत आहेत, जीवन चालू ठेवण्यासाठी त्याच्या मनाला धरणारे विचारांमुळे आपल्या आणि त्याच्या दोन्हीं सोबतीला आश्वासने आली जातात. ह्या कवितेत एकांतातील संबंध, उद्याच्या दिशेनेही विचारले आहे. नवीन दिशा घेण्याच्या दरम्यान, अंधारात रोजी एक नवा रास्ता शोधायचा आणि त्यावर चलण्याची साहसी दृष्टी ठेवण्याची आवश्यकता व्यक्त केली आहे.

काही वेळा, आपल्या जीवनातील निराशा, उत्साहहीनता, किंवा अवसादात, आपल्या संदेशाला व्यक्त करण्यास संगीताची मदत करू शकते. त्याच्यामाध्यमातून नवे रस्ते शोधण्याची तयारी करणे आणि अपेक्षा ठेवण्यासाठी आपल्या मनाला धरण्याचे विचार करणे, ह्या कवितेचे आणि त्याच्या संगीताच्या साथीत अभ्यास करण्याचा अद्वितीय एक माध्यम आहे.

ह्या कवितेत आपल्या संदेशाचा अर्थ आणि महत्त्व सांगण्यात आहे. आपल्या जीवनातील अनुभव, धार्मिकता, आणि भावना यांच्यावर समजून जाण्यासाठी, ह्या कवितेचा संगीत आपल्या भावना व अभिव्यक्तीच्या संगातमार्गाने आणि आवाजाने आपल्याला नेहमीच आश्वस्त करते. या कवितेतील शब्द, संगीत आणि अभिनयाच्या संगतीत नाचता, आपल्या मनाला संतुष्टी आणि समाधान मिळते.

अशा प्रकारे, “मंदाकिनी” ही कविता आपल्याला नवीन रस्त्यावर नेलेल्या आणि संजीविनीत केलेल्या प्रेरणादायी संदेशांच्या साथीत अधिक आणि अधिक अनुभवास समृद्ध करेल. आपल्या या सफरात, आपण ध्येय, साहस, आणि स्वप्नांना प्राप्त करण्यासाठी तैयार आहोत.

या ब्लॉगमध्ये कविता संबंधित माहिती, संग्रह, विश्लेषण आणि समीक्षा मिळवण्यासाठी आणि कवितेच्या सौंदर्यात आणि मानवीय अर्थात आणि आध्यात्मिक अर्थात आत्मिक विकासात आणि उन्नतीत सहाय्य करण्यासाठी ह्या ब्लॉगमध्ये विशेष लक्ष दिला जात आहे. कवितेच्या सौंदर्याची आणि विचारांची महत्त्वाची समज घेण्यासाठी ह्या ब्लॉगमध्ये आपले वेळ अर्पण केले आहे. आशा आहे की आपल्याला ह्या ब्लॉगवर आपल्या कविता आणि साहित्याच्या रसिकांसोबत विश्वास आणि प्रेरणा मिळेल. आपल्याला आवडलेल्या कविता, कवितेच्या कलात्मकतेचं आणि संवेदनांचं विस्तार करण्याची क्षमता सर्वक्षणाने वाढत राहो ही आपली ईच्छा आहे. धन्यवाद!