Kavita : कविता | वृत्त विनोद | वृत्त दासी | शार्दूलविक्रीडित सुनीत | पृथ्वी | हिरण्यकेशी | वियदूंगा

” कविता ” हा एक ऐतिहासिक आणि समृद्ध विचारांचा सांगणारा कला आहे. ह्या कलेचा महत्त्व मराठी साहित्यात अत्यंत उच्च आहे. यातलं छान कविता किंवा काव्य, संस्कृतीच्या गौरवांची निधी मानली जाते. मराठी कविता म्हणजे रसग्रहणाचं अद्वितीय साधन आणि साहित्याच्या सानिध्यात उत्तम संवादांचं स्थान.

आपल्या या ब्लॉगच्या माध्यमातून, आपण कविता संबंधित विविध विचार, तात्त्विक अभिप्रेरणा, लेखकांच्या संग्रह, विविध लेखकांच्या प्रसिद्ध कवितांचा परिचय, आणि अधिक माहिती तुमच्यासाठी आम्ही या ब्लॉगवर प्रस्तुत करणार आहोत.

कविता ही एक अत्यंत सौम्य आणि आनंददायी कला असते. ह्या कलेच्या साधनातून, लेखकांनी आपल्या भावनांचे आणि अभिव्यक्तीचे सार व्यक्त केले आहे. या ब्लॉगच्या माध्यमातून, आपण नवीन कविता, सर्वोत्कृष्ट मराठी कविता, कविता संग्रह, आणि कविता संबंधित अन्य रोचक माहिती प्राप्त करू शकता.

आपल्या या सफरात, कविता यात आपल्या मनाला शांती, सुख, आणि आनंद प्राप्त होतो. कवितेची अनुभूती आपल्या जीवनातील सार्थकतेला एक सांभाळ, एक शिक्षा आणि एक आध्यात्मिकतेच्या उद्गार म्हणून काम करते. आपल्या या साथीतून, आपण कविता विश्वास केलेलं आणि अत्यंत सर्वोत्कृष्ट वाचनाचं अनुभव करू शकता. आपल्या या कवितेच्या संसारात, आपण अभूतपूर्व आणि आनंददायी अनुभव करू शकता.

वृत्त विनोद

घेऊन चांदण्यांना
आले तुझ्या उशाशी
बोलाव पौर्णिमेला
आता जरा नभाशी

गंधात स्पंदनांनी
हळू छेडिले सुरांना
मिटल्या कळीतल्या तू
घे जाणुनी क्षणांना

ऋतु धुंद मोगऱ्याचा
नयनात मोहरावा
रेशीम पारिजात
स्पर्शातुनी उरावा

उमलून मेघमाला
बहरास जाग यावी
दव चिंब सावरावे
हलके पहाट व्हावी

डोळ्यातले तुझ्या दे
ते चांदणे मधाचे
खोळंबली अजूनी
ही रात्र पौर्णिमेची

आला तसाच गेला
बिलगून गार वारा
निःशब्द धून ओठी
अन् मख्मली शहारा

हरपून लाट ओली
रेंगाळली जराशी
हलकेच शिंपताना
तळव्यात गंधराशी

क्षितिजासवे कधीचा
मोहून एक तारा
अन् जागतोच आहे
हा लाघवी किनारा

रेशीम स्वप्नमाला
नजरेत तेवताना
हरवेल रात्र सारी
आभाळ भेटताना

“वृत्त विनोद” ही कविता प्रेमाच्या अत्यंत सुंदर अनुभवाची आणि प्राकृतिक सौंदर्याची उत्कृष्टतेची चित्रण करणारी आहे. कवीने चांदण्यांना पौर्णिमेच्या रात्रीत उशा वेळेत आवाहन केले आणि त्यांना नभात येण्याची विनंती केली. ह्या कवितेत, प्रेमाच्या भावनांच्या सुंदर चित्रणाचा आणि आदर्श रूपात सुलभ भाषेत केलेला आहे. प्रेमाच्या भावनांमुळे अत्यंत सुंदर आणि रोमांचक क्षणांची चित्रण केले आहे, ज्यामुळे कवितेचे सार्थकता वाचकांना आणि त्यांच्या हृदयात रुजवतात. वृत्त विनोद ह्या कवितेत कवीने प्रेमाच्या भावनांच्या अत्यंत सुंदर चित्रण केले आहेत, ज्यामुळे वाचकांना प्रेमाच्या आनंदात वाहून जाते.

वृत्त दासी

तीच लाट भरतीची परतीची तीच वाट
बंद्रमोह घुटमळती आसपास दाट दाट
लख्ख उमटले तरंग डहुळता अथांग डोह
फिरुन दाटले जळात तेच गूढ स्वप्नमोह

निर्मोही आज धुके दाटले दिशा दिशात
खळखळते खळबळते संध्येचे बिंब त्यात
फिकट गडद अनवटसे रंग वेढले तळात
गूढ गर्द भासांच्या विळख्यांनी संभ्रमात

ऐलतीर पैलतीर घुटमळत्या पावलांस
गुंतवून ठेवतात तेच तेच रम्य भास
आज ही ऋतू तशीच मुग्ध साद घालतात
मंतरले श्वास श्वास काठावर सांडतात

“वृत्त दासी” ह्या कवितेत कवीने एका दासीच्या दृष्टीकोनातून संसाराच्या भिन्न आणि अद्वितीय परिपेक्षित सांगितले आहे. आजोबा वारणांच्या जीवनातील संघर्ष, त्यांच्या अनुभवांची, विचारांची, अवस्थांची आणि अंतिमकाळातील परिपत्रक विविध रूपात कवितेच्या माध्यमातून दाखवले आहे. या कवितेत, कवीने आपल्या आजोब्याच्या दृष्टीकोनातून संसाराच्या असंख्य विशेषता आणि आवश्यकता विचारल्या आहेत, ज्यामुळे वाचकांना त्यांच्या आत्मतत्त्वाच्या विशिष्ट पहाटेची मान्यता मिळेल. या कवितेच्या माध्यमातून कवीने आपल्या आजोब्याच्या आणि दासीच्या भावनांचे चित्रण केले आहे, ज्यामुळे साधारण माणसाच्या जीवनातील अनेक पहाटे आणि अनुभव स्पष्टपणे प्रतिसादित करतात.

शार्दूलविक्रीडित सुनीत

काळोखात प्रवास दीर्घ करता भीती अनोखी जडे
सारे विश्व अथांग गूढ भवती कोडे जिवाला पडे
होता स्पर्श उबेतला उमलुनी जाणीव येई नवी
ती होती अनुभूति दिव्य जडली चैतन्य जे जागवी

माझे भाग्य जणू असे उजळले होणे तुझा अंश मी
नाळेशी जुळताच ओळख पटे आहे असे कोण मी
वाटे काळ जसा पुढे सरकुनी हो घट्ट बंधातला
अंतःस्पर्श तुझा परी न उमगे हो कापरा आजला

चिंतेचे कढ वेदना झिरपता शंका मनी दाटली
दुःखावेग तुला अनावर पुन्हा अस्वस्थ का चाहुली?
धागा उन्मळता क्षणात विरला तो बंध अंधूकसा
होत्याचे नव्हते अचानक घडे हो काळही स्तब्धसा

आई सांग असेल काय चुकले माझा गुन्हा कोणता ?
स्त्री जन्मास फिरून का मिळतसे जन्माविणा सांगता?

“शार्दूलविक्रीडित सुनीत” ह्या कवितेमध्ये कवीने एका व्यक्तीच्या आत्मविश्वासावर, चिंतेच्या भांडणीवर आधारित विचार केले आहे. कवितेत, एका व्यक्तीला आपल्या भाग्याच्या साथीशी जीवनाच्या आधारीत जगण्याची आवड आहे. त्याला आपल्या भाग्याचे स्वरूप उजळलेले दिसते, परंतु त्याचा विश्वास कधीच कमी झाले नाही. कवीने त्याच्या आईच्या मूल्यवान सल्ल्यामुळे त्याला समजले आहे की त्याला आपल्या अंतःस्पर्शाची ओळख करण्यासाठी किंवा आपल्या भाग्याची संदर्भातील नवीन दृष्टीकोनासाठी संधी दिली जाते.

कवितेतील भाषा अत्यंत संवेदनशील आहे आणि या कवितेचे वाचन करणार्याला त्याच्या स्वत:च्या अंतःस्पर्शातील अवगड असते. कवितेत व्यक्त केलेल्या भावना आणि अभिनयांच्या माध्यमातून कवीने अत्यंत स्पष्टपणे दर्शवले आहे. अजूनही, या कवितेतील प्रत्येक पंक्ती आवाजाच्या रूपात धुळवणारी, जीवनातील विविध अनुभवांच्या गोष्टींच्या एक गाथा असते.

कवीने आपल्या भाग्याच्या परिस्थितीवर विचार केले आहे, त्याच्या अंतःस्पर्शावर विचार केले आहे, आणि कठोर जीवनातील संघर्षांच्या वातावरणातून आपल्या भाग्याला स्वीकारले आहे. ह्या कवितेत कवीने जीवनातील विविध अनुभवांना, आनंदाच्या आणि दु:खाच्या प्रसंगांना, संघर्षांच्या भांडणींच्या वातावरणात रसिकांना सामावले आहे.

वृत्त पृथ्वी

सुरेल सनई सुरात भिजुनी झडे चौघडा
नभी शकुन तोरणे सजत अंगणाशी सडा
तळी सुबक रेखिली खुलुन जात रंगावली
दिशा परिमळे कशी विपुल अत्तरे माखली

सुवासिक फुले कळ्या फुलुन मंडपी शोभती
निमंत्रित सगे स्वकीयजन कौतुके पाहती
नटून सजुनी उभी नववधू दिसे साजिरी
दिठी न ठरते जणू उमलली कळी गोजिरी

जरी पदर रेशमी तलम पैठणी भर्जरी
करी बिलवरी चुडा हळद मेंदीने केशरी
झुबे झुलत मेखला गळसरी तशा पाटल्या
खुले सुबक तन्मणी नुपुर तोरड्या साखळ्या

मनी वसत रम्य जे सतत स्वप्न साकारले
पुढे पडत पाउले नयन मात्र रेंगाळले
उचंबळत भावना सजल अंतरी दाटती
स्मृती मधुर शैशवा स्मरत नेत्र ओलावती

कविता “वृत्त पृथ्वी” ह्यात आधुनिक वाचकांना प्राचीन जीवनाच्या सुंदरतेची एक प्रतिनिधी तसेच पृथ्वीवरील प्राकृतिक सौंदर्याची वारसा मिळते. ह्या कवितेमध्ये कवीने पृथ्वीवरील विविध प्राकृतिक प्रसंगांच्या चित्रण केले आहे, ज्यामध्ये सूर्यप्रकाश, फुले, फुलवणी, उत्सव, नववधू, चांदणी, वर्णरंग आणि अन्य सौंदर्याची छवियां सुस्पष्टपणे दर्शवली आहेत.

प्रथम कवितेत, पृथ्वीवरील सांजाच्या सौंदर्याचा चित्रण केला गेला आहे. सूर्यप्रकाशाच्या सहज सुंदरतेचा तसेच पावसाच्या पानांच्या प्रत्येक ड्रॉपच्या अत्यंत सौंदर्याचा चित्रण केला गेला आहे. ह्या कवितेच्या प्रत्येक पंक्तीमध्ये पृथ्वीवरील विविध सौंदर्याची मालिका व्यक्त केली आहे, ज्यामध्ये पृथ्वीवरील सुंदर वनस्पती, फुले, उत्सव, नववधू, चांदणी, आणि इतर प्राकृतिक आणि मानवी घटकांचा समावेश आहे.

कवितेतील संवेदनशील भाषेचा वापर करून, लेखक आपल्या वाचकांना पृथ्वीवरील निरामय आणि सौंदर्यपूर्ण वातावरणाची अनुभवाविषयी आपल्या भावना व्यक्त करत आहे. प्रत्येक पंक्ती अत्यंत गंभीरपणे, सौंदर्यपूर्णपणे आणि संवेदनशीलपणे लिहिली आहे.

कवितेतील प्रत्येक पंक्ती आपल्या आकलनाची गंध सोपवते. लेखक अत्यंत रम्यपणे, उत्साहपूर्वक, आणि आत्मानुभूतीपूर्णपणे विविध प्राकृतिक प्रसंगांचे वर्णन करते. विविध प्राकृतिक प्रसंगांच्या छवियोची माध्यमे कवीने वाचकांना पृथ्वीच्या सौंदर्याची अद्वितीयता वाचविली आहे.

आपल्या संवेदनशील भाषेच्या साहित्याचा प्रयोग करून, ह्या कवितेत लेखक अपने वाचकांना निरामय, सुंदर आणि आनंदमय पृथ्वीच्या सौंदर्याची अनुभव करतो. लेखक विविध प्राकृतिक प्रसंगांचे वर्णन करून, वाचकांना पृथ्वीच्या सौंदर्याची आणि प्राकृतिक सौंदर्याची अनुभवाविषयी आपल्या भावना व्यक्त करतो.

हिरण्यकेशी

भकास रस्ते उदास वाटा वसंतवैभव मनात आहे
कसे अचानक भरून येते फिरून घन श्रावणात आहे

सरून गेले तुफान विरल्या खळाळणाऱ्या असीम लाटा
शिडात वाहे भरून वारा जरी दिशा संभ्रमात आहे

नकोत वचने नकोत शपथा पुरे तुझे दरवळून जाणे
गजबज मौनातली तुझ्या बध शहारत्या चांदण्यात आहे

खुळावलेल्या दिठीत रमली खुळावलेली अनंत स्वप्ने
ढळून संध्या जरी निघाली अजून लाघव फुलात आहे

नभ हळवे दाटतात जेव्हा अवचित का गलबलून येते
जपून जे ठेवले निरंतर थरथरत्या पापण्यात आहे

कविता “हिरण्यकेशी” ह्या कवितेत, प्राकृतिक वातावरणाचे छविचित्रण करण्याच्या माध्यमातून कवीने भावनांचे अभिव्यक्ती केले आहे. ह्या कवितेत, कवीने प्रकृतीच्या विविध प्रसंगांच्या संवेदनशील चित्रण केले आहे, ज्यामध्ये उदास वातावरण, श्रावणातली घन बादले, चांदण्याची भीती, संभ्रमातली दिशा, अनंत स्वप्ने, अवाची नभ, आणि थरथरणाऱ्या पाण्याचा चित्रण केला आहे.

प्रथमिकता कवितेत वातावरणाची उदास आणि अचानक बदलणारी भावना व्यक्त केली आहे. आणि ती कवितेत उपेक्षित प्रतीत होते, त्यामुळे ह्या कवितेत एक निरास मूड दिसतो. श्रावणातली घन बादले, जे जलद फिरत असतात, त्याचं चित्रण केलं आहे.

अन्याय आणि असंवेदनशीलतेसह, कवीने आपल्या कवितेत उच्चता, अद्भुतता, आणि अद्वितीयता का गुणांचं वर्णन केलं आहे. त्याच्यात तो निसर्गाचं, मानवी भावनांचं, आणि आत्मिक अनुभवांचं संगम करतो.

कवितेच्या अंतिम पंक्तींमध्ये, “जपून जे ठेवले निरंतर थरथरत्या पापण्यात आहे,” ह्या त्यांच्या आत्मकथेच्या वाचकांना अपेक्षित संदेश देतात. या कवितेच्या संदेशाने, वाचकांना अंधश्रद्धा, अविश्वास, आणि असंवेदनशीलतेच्या विरुद्ध लढण्याची प्रेरणा मिळते.

एका शास्त्रकारपणाच्या काव्याच्या दृष्टीने, ह्या कवितेचं विचार अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. कवितेतील अप्रत्याशित बदल, संवेदनशीलता, आणि अद्वितीयता अशी गुणवत्ता कवीच्या लेखनात जाणवतात. त्यामुळे, ह्या कवितेचा वाचन केल्याने, आपल्या विचारांसाठी नवीन परिप्रेक्ष्ये सापडतात आणि संदेशाची गुप्त अर्थ विचारले जाते.

वियदूंगा

नदीने जीवघेणी शांतता कवटाळली होती
किनारा ध्वस्त होण्याची प्रतिक्षा चालली होती

कशाला जाग आली अन् उगाचच भान ही आले
खुळ्या एका भ्रमावर रात्र सारी भाळली होती

मला भिजवून जाताना धुंवाधारेत कोसळला
विनंती श्रावणाची लाघवी फेटाळली होती

पुराने वेढली गेली तरीही वाहते आहे
कुण्या एका तरंगाने कधी भांबावली होती

कधी वारे कधी वादळ कधी थैमान लाटांचे
तुझी संगत तुझी सोबत अशी स्वीकारली होती

कधीकाळी जिथे आपण अचानक भेटलो होतो
अजुनही वाट वळणावर तिथे रेंगाळली होती

उन्हांना बांधते आहे खुल्या पदरात आताशा
अवेळी सावलीने साथ ही नाकारली होती

कविता “वियदूंगा” ह्यात, कवीने नदीच्या प्रवाहाच्या तुमुल आणि उदास चित्रण केलेले आहे. प्राकृतिक प्रकोपांना संबंधित केलेल्या त्या तत्त्वांना वापरून, कवीने मनातली अस्तित्वाची उत्कृष्टता आणि नदीसारख्या प्रवाहाच्या अविरततेची चित्रण केली आहे. त्यामुळे, या कवितेचा वाचन करण्याच्या क्षणी, आपल्या चित्तात नदीच्या तुमुलपणाची वास्तविकता अनुभवली जाते.

कवितेतील प्रत्येक पंक्ती नादाच्या आवाजावर निर्मित केलेली आहे. प्राकृतिक अवस्थांच्या संगताने, नदीच्या चालण्याच्या आवाजाने, किनार्यावर उकळलेल्या ह्रदयातल्या भावनांच्या सादरता कवीने अत्यंत दक्षिणा दिली आहे. त्यामुळे, ह्या कवितेत कवीने नदीच्या प्रवाहाच्या सामर्थ्याची उत्कृष्टता आणि त्याच्या प्रतिरोधात्मक शक्तीची व्याख्या केली आहे.

या कवितेतील प्रत्येक पंक्ती चांदण्यांच्या अंधारात बुडवलेल्या एका प्रकाशाचे संदेश मिळवणारे आहेत. नदीने निरंतर जाताना आणि त्याच्या किनाऱ्यावर उभलेल्या आत्मसात नदीच्या प्रवाहाच्या सामर्थ्याची चित्रणं केलं आहे. नदीने पुढाकार केल्यासारखं, कवीने संज्ञेच्या तीव्र भावनेची आणि अंतरंग उत्तेजनाची सरासरी दिली आहे.

कवितेच्या अंतिम पंक्तीत, “उन्हांना बांधते आहे खुल्या पदरात आताशा, अवेळी सावलीने साथ ही नाकारली होती,” ह्याच्या माध्यमातून कवीने मानवाच्या मनाच्या अतिरिक्त अंतरंग लढाईची चित्रण केली आहे. त्यामुळे, ह्या कवितेचा वाचन करण्यामुळे, वाचकांना अंतरंग शांती, समर्थ आणि संगरोधात्मकतेचं विचार करावं.